Taalweetjes
Wist je dat Halloween eigenlijk oudejaarsavond is?
Martin Koster
Algemeen directeur Vertalingen.nl sinds 1999.
De meest griezeligste maskers, aangstaanjagende kostuums en bergen met Halloween-decoratie liggen weer in de winkel. Een typisch Amerikaanse feestdag overgewaaid naar Nederland. Maar is Halloween wel zo Amerikaans als we denken? En waar komt dat woord Halloween eigenlijk vandaan? Enkele leuke weetjes over het engste feestje van het jaar.
Halloween wordt elk jaar op 31 oktober gevierd. Een feest waarbij hordes kinderen gewapend met een lampion langs de deuren gaan om snoep op te halen. In tegenstelling tot wat velen denken, is Halloween van oorsprong geen Amerikaans feest.
Waar komt het woord Halloween vandaan?
Halloween is een verbastering van het woord Hallow-e’en, oftewel All Hallows Eve (Allerheiligenavond) en markeert de avond voor Allerheiligen op 1 november. Zoals Christmas Eve de avond voor kerst is.
Extra weetje: Hallow is een verouderd Engels woord en betekent heilig. In de Engelse taal word hallow niet vaak meer gebruikt, maar zegt men holy. Sinds het boek Harry Potter and the Deathly Hallows uitkwam, is het woord hallow weer wat bekender geworden.
Voor de Kelten begon het nieuwe jaar op 1 november, dus volgens de Keltische kalender is Halloween eigenlijk oudejaarsavond. Zij vieren dit al sinds de vijfde eeuw voor Christus. Alle gewassen waren van het land gehaald, het vee stond op stal en de winter was begonnen. Tijd voor een feestje dus: het Keltische Nieuwjaar of Samhain (Gallisch voor ‘het einde van de zomer’). Honderden jaren later namen de Ieren dit feest mee naar Amerika toen er massaal geëmigreerd werd.
Waarom gaat iedereen verkleed?
Niet alleen wordt de oogst gevierd tijdens Samhain, ook werden op deze dag de zielen van de doden geëerd. Het deurtje naar de onderwereld werd op een kiertje gezet, zodat de zielen van de overledenen van dat jaar naar onze wereld konden komen. Tafels werden volgestouwd met heerlijke maaltijden om de zielen aan te trekken en er werden speciaal plekjes vrijgehouden voor de overledenen. Om slechte wezens af te schrikken die door datzelfde deurtje konden binnenkomen, beschermden de Kelten zich achter hun maskers. Vandaar waarschijnlijk de verkleedtraditie: hoe enger, hoe sneller die demonen terugkeren naar waar ze vandaag kwamen zonder in het lichaam van de levende te gaan wonen…
Snoep of je leven?
In een eng kostuum gehesen, lantaarntje aan en langs de deur om snoep te vragen. Een traditie die bij Halloween hoort. Maar waarom roepen kinderen eigenlijk ‘trick-or-treat‘? Zolang men snoep of geld geeft, is er niks aan de hand. Geef je niks? Dan kun je een ‘trick‘ verwachten zoals het gooien van eieren op je huis. Waar het echt vandaan komt, weet eigenlijk niemand. Misschien van het vroegere ‘souling‘ in Ierland en Groot-Britannië op Allerheiligen waarbij arme mensen langs de deur gingen en om eten vroegen. In ruil daarvoor bidden ze voor de doden. Hoe het ook zij, het is booming business geworden in Amerika en daarbuiten.
Wat is een Jack-o-lantern?
Iedereen kent de Jack-o-lantern: het is namelijk een ander woord voor de uitgeholde pompoen met een lichtje erin. Oorspronkelijk werden knollen gebruikt om de lantaarns te maken, maar men ontdekte al snel dat de pompoen veel geschikter was voor dit doel. Ook voor deze traditie gaan we weer terug naar Ierland.
Een van de bekendste verhalen over de uitgeholde pompoen is die van de smid Jack. De beste man wist met een list de duivel in een boom te lokken zodat hij niet zijn ziel zou meenemen. Daarna kerfde Jack een kruisteken in de stam van de boom en de duivel kon niet meer weg uit de boom. Jack haalde het kruisteken weg nadat de duivel had beloofd dat Jack niet naar de hel hoefde. Jaren later stierf de smid, toch mocht ie niet naar de hemel. En de duivel liet hem ook niet binnen in de hel. Dus doolt vanaf die tijd Jack’s ziel rond over de aarde. Wel kreeg Jack nog een gloeiend kooltje achterna gegooid toen hij werd wegstuurd bij de hellepoort. Hij stak het kooltje in een knol en kreeg op die manier een lantaarn om zijn weg mee te verlichten.
Ook in Nederland wordt het uithollen en kerven van pompoenen steeds populairder. Het ziet er ook prachtig uit, zeker als je de talenten van deze pompoenkervers bekijkt:
